ХҮРМЭНЧҮҮД ЭВ ЭЕИЙГ ЭРХЭМЛЭН ХӨГЖИЖ БАЙНА

Батмөнх даян сэцэн хааны хүй цөглөсөн нутаг Өмнөговь аймгийн Хүрмэн сумын ажилсаг ард түмэнтэй уулзаж, амжилт бүтээлийг нь сурвалжлахаар хүлгийн жолоо заллаа.Хүрмэн сум Өмнөговь аймгийн орон нутгийн тахилгатай уул болох Гурван сайхан уулын энгэр бэлд Цоохорын ус хэмээх газар 1923 онд байгуулагдсан зуугаад жилийн арвин түүхтэй сум юм. Аймгийн төвөөс 58 км зайтай оршдог 1500 гаруй хүн амтай цомхон тов хийсэн сум аж.
Биднийг сумын Засаг дарга Б.Ганболд хүлээн авч сум орон нутгийн үүх түүх, бүтээн байгуулалтын ажлаа танилцууллаа. Сумын ИТХ-ын даргаар С.Эрдэнэбаяр ажиллаж байна.
Хүрмэнчүүд аймгийн ИТХ-ын төлөөлөгчөөр Ш.Баянбатад итгэл хүлээлгэн хоёр дахь удаагаа сонгожээ. ИТХ-ын Төлөөлөгч Ш.Баянбат нь сумын удирдлага болон ард иргэддээ намчирхлыг халж, эв эеийг эрхэмлэн, нэг зүгт харж сум орон нутгаа хөгжүүлэхийг уриалснаар намчирхал талцалгүй сум болж чаджээ.
Хүрмэнчүүд сайхан хаваржиж, сумандаа бүтээн байгуулалтын ажлыг эрчимтэй өрнүүлж байгаа гэнэ. Мал сүрэг нь таван төрөл дээр өсөж, 170 мянга орчим тоо толгойд хүрч, өнтэй сайхан хаваржиж байна.

2013 онд сумын 90 жилийн түүхэн ойгоор Хүндэтгэлийн өргөө байгуулж, 2015 онд Батмөнх Даян сэцэн хааны нэрэмжит ёслол хүндэтгэлийн өргөө болгон тохижуулж, хүндэт зочдоо хүлээн авдаг болжээ. Өргөөнд Сайн ноён хан аймгийн Ёст засгийн хошуу буюу Балдан засгийн хошууны туг тэргүүтэй есөн хөлт цагаан тугаа хүндэтгэлтэйгээр залжээ. Мөн Хүрмэн сумын есөн гайхамшгийн зураг тайлбартай байрлуулсан нь ирсэн зочдод сумынхаа гайхамшгийг сурталчилдаг юм байна. Хөндөс, Цагаан уул, Цохио, Цахир, Их, бага аргалант, Зүүнсайхан, Өлзийт, Хэвтээ Босоо, зэрэг хэц, уул нурууд хөндлөн байрладаг Улаан хүрээ, Хаяа Гурван бөгтий, Сүмбэр, Суудал, Зүрх хайрхан, Сэнжит, Гозон Дөшийн тойром, Бичигт зэрэг улс аймагтаа алдартай байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн газруудтай. Мөн Батмөнх даян хааны унаж төрсөн нутаг Хулгар цагаан Дэрсний хөшөө дурсгал эртний дээдсийн хиргис булш зэрэг түүх дурсгалын газар бий.2016-2019 онд тус суманд 12,7 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалт бүтээн байгуулалтын ажил хийгджээ. Сумын оршин суугчдын ая тухтай амьдрах орчин нөхцөлийг бүрдүүлж, дулаан болон цэвэр бохирын шугам сүлжээгээ өргөтгөн ажиллаж байна. Ингэснээр сумын айл өрхүүд гэртээ боловсон ариун цэврийн өрөөтэй тав тухтай амьдрах болжээ. Мөн сумын төвд шинэ уурын зуух барихаар болсон гэнэ. “Эрдэнэсийн буян” ОНӨҮГ нь сумынхаа дулаан хангамж, цэвэр, бохирын системийг хариуцан ажилладаг. Мөн тус хамт олон сумынхаа төвд 270 гаруй мод тарьж, арчлан ургуулж байна.
Тус суманд малчдын хүүхдүүд ая тухтай сурч боловсрох 50 хүүхдийн дотуур байр саяхан ашиглалтад оржээ. Мөн энэ онд 320 хүүхдийн сургууль баригдахаар болсон байна.
Сумын соёл спортын цогцолбороор орж сонирхлоо. Хүрмэнчүүдийн урлаг спортын бүхий л арга хэмжээ энэ төвд болдог гэнэ. Мөн орчин үеийн тоног төхөөрөмж бүхий бялдаржуулах төвийг байгуулжээ. Сумын удирдлагууд Соёлын төвийг тусад нь байгуулахаар газраа сонгоод зураг төсөв гаргуулахаар төсөвт суулгаад байгаа юм байна.
Энэ төвийн жижигхэн өрөөнд сумын үүх түүхийг харуулсан цомхон музей байгуулжээ. Ирсэн гийчдэд сумынхаа түүхийг танилцуулах зорилготой тус музей одоогийн байдлаар 180 гаруй үзмэртэй бөгөөд цаашид өргөжүүлэхээр төлөвлөж байгаа гэнэ. Музейд Хүрмэн сумаас төрсөн алдартан гавьяатнуудын мэдээлэл байлаа. Хөдөлмөрийн баатар, ууган гавьяат механикжуулагч Ц.Шатар, Худалдааны гавьяат ажилтан Ц.Агваан, Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан, доктор Х.Бадамсүрэн, гавьяат нэгдэлчин Х.Сандуйжав, гавьяат багш доктор Н.Батсүх, гавьяат нисгэгч Т.Сугир, гавьяат эдийн засагч Д.Бямбаа, гавьяат тамирчин Г.Өсөхбаяр, соёлын гавьяат зүтгэлтэн Ж.Цэцэгмаа, гавьяат малчин Г.Бүд, Монгол улсын хувьсгалт тэмцлийн ахмад зүтгэлтэн НАХЯ-ны орлогч сайд генерал Ш.Цэрэвсамба, төрийн сайд, УИХ-ын гишүүн Ц.Баярсайхан, шинэ үндсэн хууль батлалцсан депутат Б.Зандраа, Д.Сайнхүү, Х.Бадамсүрэн, Монгол улсын начин О.Пүрэв, Б.Шоовдор, Ш.Дарханбат, Улсын сайн малчин С.Адьяагэндэн, Р.Баянчулуун, аварга малчин Л.Түмэн-Өлзий, Г.Батчулуун, Д.Энхтуяа зэрэг алдартнуудаараа Хүрмэнчүүд бахардаг .
Бид сумын Ахмадын өргөөгөөр орж, ахмадуудтай уулзлаа.

Сумын ахмадын хороо идэвхтэй үйл ажиллагаа явуулж, удирдлагууд нь ахмад буурлуудаа дэмжин ажилласнаар Хүрмэн сум 2019 онд “Ахмадад ээлтэй” сумаар шалгарчээ. Ахмадууд арьс нэхий боловсруулах жижиг цех байгуулахаар болсон гэнэ.Сумын Эрүүл мэндийн төвд өнгөрсөн онд засвар хийгдэж, эхчүүдийн амрах байрыг тохижуулсан байна.Мөн сумын төвд 10 айлын орон сууцны барилгын ажил ид явагдаж байлаа.
Хүрмэн сумын ирээдүй хойчийг сурган хүмүүжүүлэх 18-р цэцэрлэгээр бид орлоо. Тус цэцэрлэгт их засвар хийгдэж, дулааны шугамыг засварлажээ. Мөн хүнсний агуулахын байрыг барьж, гал тогооны тоног төхөөрөмж, тоглоом хэрэгслээ шинэчилсэн байна. Тус цэцэрлэг Өмнөговь аймгийн нутгийн зөвлөлийн дарга Д.Бат-Эрдэнийн бэлэглэсэн номоор “Би Би Би” номын сан байгуулжээ.
Тус сумын Засаг даргаас тулгамдсан асуудлыг тодруулахад малчдын амьжиргааны гол эх үүсвэр ноолуурын үнэ ханш муу байгааг хэллээ. Мөн Цагаандэл уул-Өлзий боомт нээх Засгийн газрын тогтоолыг нутгийн ард иргэд малчид эрс эсэргүүцэж байгааг дуулгав. Хүрмэн сумын ард иргэд эмзэг хөрстэй, цэнгэг ус ховор, Монголд төдийгүй дэлхийд нэн ховор ан амьтан, ургамалтай бүс нутагтаа гуравдагч боомт нээх нь Өмнөговьчуудад ашиггүй гэсэн байр суурьтай байгаа гэнэ.
Байгалийн үзэсгэлэн бүрдсэн тус сумын ихэнх нутгаар улаан, цагаан гоёо, цулхир, арц, зээргэнэ, лидэр, чихэр өвс, алтан болон мөнх харгана, загасгал, ортууз, заг, хайлаас зэрэг 180 гаруй төрлийн ургамал бут сөөг ургадаг. Дархан цаазат аргаль, янгир, хулан, хар сүүлт зэрэг ан амьтад, ёл, хойлог гэх мэтийн олон төрлийн шувуу амьдардаг.
Хүрмэн сум цагаан, шар алт, нүүрс, давс хужир, шохойн чулуу, шөрмөсөн чулуу, шатдаг анар, гөлтгөнө, барилгын хүрмэн чулуу, төмрийн хүдэр зэрэг баялагтай. 2008 онд тус сум уул уурхайн 80 гаруй лицензтэй байв. Жил бүр лицензийг цөөлснөөр одоогийн байдлаар ашиглалтын 8, хайгуулын 12 лицензтэй болсон байна.
Даян сэцэн Хааны өлгий нутаг Хүрмэн сумын ажилсаг ард түмэн эв эеийг эрхэмлэн хөгжсөөр байна.скачать dle 12.0